Cultuurplein Heerenveen

De expressionistische schilder Jaap Min (1914–1987) exposeert deze zomer in Museum Belvédère. Als ontwerper voor glas-in-lood maakte Jaap Min veel toegepaste kunst voor kerken, maar zijn hart en roeping lagen bij het vrije kunstenaarschap en bij het Noord-Hollandse landschap. De schilderijen van de kunstenaar uit Bergen kenmerken zich door het gebruik van zware belijning, een aards coloriet en donkere landschappen, opgezet in forse kwaststreken. In Museum Belvédère, Heerenveen-Oranjewoud, kunnen liefhebbers deze zomer genieten van de eerste museale solo-expositie van Jaap Min.

Kloek polderlandschap
Met deze omvangrijke overzichtstentoonstelling van zijn olieverfschilderijen en werken op papier wordt de opvallende melancholie van de Noord-Hollandse kunstenaar blootgelegd, met name voor de polderlandschappen rond Bergen. Door het gebruik van hoekige banen en stevige vormen is er sprake van een landschap waarin sloten, bomen, koeien en wolken gezamenlijk een kloeke compositie vormen.

Bevrijdend
De kleuren rood en oranje zijn niet de meest voorkomende in de natuur. Door de wilde rode wegen zijn de schilderijen van Min avontuurlijk. Hij nodigt de kijker uit het schilderij in te stappen zoals een landschap. Zonder dat rood bestaat die visuele sensatie niet. Min bevrijdt het Noord-Hollandse panorama en laat het voortbestaan in een nieuw licht en een nieuwe kleur door het landschap tot de essentie terug te brengen in breedte, diepte, hoogte, weidsheid, verte en nabijheid.

Kunstverwant van elders
Het werk van Jaap Min heeft een verslavende aantrekkingskracht. Han Steenbruggen, directeur-conservator van Museum Belvédère. “Zo’n dertig jaar geleden zag ik voor het eerst een schilderij van Jaap Min. Het hing op een onopvallende plek; mijn blik werd telkens getrokken naar dat donkere, in forse kwaststreken opgezette landschap. Het schilderij Kustlijn heeft een tentoonstellingsperiode tegenover mijn bureau gehangen; mijn fascinatie groeide. Jaap Min schildert steeds binnen enkele vierkante kilometers van zijn huis. Hij is de ware vertolking van onze identiteit waarin we het venster zijn van lokaal gewortelde kunst.”

Catalogus
Bij de tentoonstelling verschijnt een monografie met teksten van Kester Freriks en Doeke Sijens. Deze catalogus Jaap Min – Wat zich schildert tussen polder en duin is verkrijgbaar voor 25 euro in de museumwinkel, de webwinkel van Museum Belvédère en de betere boekhandel.

Informatie over de kunstenaar:

Jaap Min
Geboren in Bergen (NH) op 16 september 1904 en op 73-jarige leeftijd aldaar overleden op 6 oktober 1987. Jaap Min was een Nederlandse expressionistische schilder en maakte toegepaste kunst. Min woonde en werkte in Bergen (NH) en was van 1955–1961 docent aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Dit was niet zijn gelukkigste periode en, gedreven door heimwee, keerde hij in 1961 terug naar Bergen. Hier bleef hij tot aan zijn dood werken aan talrijke opdrachten en vrij werk. Vooral door zijn religieuze achtergrond en de beïnvloeding van Campendonk heeft hij veel werken gemaakt voor kerken zoals kruiswegstaties (in olie) en glas-in-loodramen. Voorbeelden zijn te zien in de Pius X-kerk in Alkmaar en (zijn laatste monumentale werk) in de H. Felicitaskerk in Spijkenisse, ontworpen door zijn zoon en architect Maarten Min.

www.museumbelvedere.nl
www.jaapmin.nl

“Het ging allemaal vanzelf”, antwoordde Jaap Min laconiek, toen hem gevraagd werd, hoe hij kunstschilder was geworden. Schilderen was voor hem een levensvervulling, er was voor hem geen andere keuze. Vanaf de lagere school hield hij vast aan zijn innerlijke drang om te schilderen en met grote vasthoudendheid zette hij door, met steun van familie en vrienden.

Openingstijden museum: Dinsdag t/m zondag 11.00-17.00 uur, maandag gesloten

Van 3 tot 31 juli 2019 is een expositie van schilderijen en foto’s te zien van Jan Huitema in museum Heerenveen, Minckelersstr. 11, 8442CE Heerenveen.

De natuur is zijn grote inspiratiebron. Zijn schilderijen en foto’s geven zijn verwondering weer en bewondering voor de scheppende krachten in de natuur. Hij ervaart de schepping als een kosmisch gebeuren, waarin de microwereld een weerspiegeling is van de macrowereld, het universum. Alles is met elkaar verbonden en verwant.
Er is een voortdurende ontwikkeling te zien van tot bloei komen en vergaan. Ook de vergankelijkheid heeft zijn schoonheid. Dat laat hij in zijn natuurfoto’s zien.
De bouwstenen van het leven zijn in de kosmos ontstaan. Alles is één kosmische kringloop waar nooit iets bijkomt of verloren gaat.
Hij probeert de betovering van details in de natuur, de vormen, structuren, kleur en licht in close-up foto’s te vangen. Bijzondere momenten legt hij in close-up foto’s vast. Bij toeval komt hij ze tegen. De foto’s zijn de aanleiding voor zijn expressieve schilderijen.
Al schilderend beleeft hij de natuur op een andere manier.
Zijn schilderijen zorgen voor een innerlijke verwerking. Het schilderen heeft zich ontwikkeld naar een intuïtief innerlijk schilderen, waarin het toeval een grote rol speelt. Het ontstaan van het schilderij is een natuurlijk proces.
Zoals in de natuur en in de kosmos het toeval, het onverwachte een grote rol speelt, zo geldt dat ook voor zijn schilderproces. Zijn schilderijen liggen op de vloer. Bij het schilderen met acrylverf op groot formaat papier of doek gebruikt hij veel water en media die weerstand bieden. Het schilderij gaat zijn eigen weg en bepaalt mede de ontwikkeling van het proces.
Uit het impulsieve en vrije, niet angstige kan creativiteit ontstaan.

Toeval in zijn kunst
Het toeval, het experiment en de spontaniteit spelen een belangrijke rol. Vaak wordt beweerd dat toeval niet bestaat, dat alles zo moet zijn. Dat het voorbestemd is. Maar je kunt ook het tegenoverstelde beweren. Je kunt het hele leven toeval noemen en dat niets gepland is. In ieder geval is hij daar erg mee bezig in zijn werk. Het leven is een samenspel van atomen en moleculen die oorspronkelijk in uitgestrekte gaswolken in de kosmos zijn ontstaan. Het is een prachtig ingewikkeld gebeuren. In de evolutie speelt het toeval een fundamentele rol. Als iets niet werkt past het leven zich aan. Toeval is onvoorspelbaar. Elke gebeurtenis is een keten van oorzaken en gevolgen. Voorspelbaar als je het in details zou analyseren. In de complexiteit van het leven in de natuur speelt toeval een voortdurende rol. Op elk moment vallen lagen van toeval op elkaar. Het toeval staat het een toe en sluit het andere uit.
Het wegvagen van zijn persoonlijkheid is een streven. Hij wil niet gebonden zijn aan regels: eisen aan realisme, perspectief, compositie, techniek en kleurcombinaties. Toch ontkomt hij er niet helemaal aan. Het toevals-element is belangrijk. maar veel hangt toch van hemzelf af, de materiaalkeuzes en de techniek.
Het schilderproces voltrekt zich door zijn zeef, zijn bril en focus. Door zijn ‘stuurmanskunst’ schakelt hij het toeval enigszins uit en laat hij het toe. Hij geeft grenzen en kaders aan. Hij wil zichzelf verrassen en hij vertrouwt op de goede weg. Elk schilderij zegt iets van zijn zoektocht: zijn krampachtigheid, zijn onzekerheid, zijn esthetische behoefte en mooie onverwachte momenten. Vaak is het een strijd en soms valt het als vanzelf op zijn plaats.
Toeval kan nooit alleen fungeren als scheppende kracht, de kunstenaar blijft de baas. Zijn eigen gevoel, wil hij niet uitschakelen.

Kunstenaars die hem hebben beïnvloed
Aanvankelijk schilderde hij impressionistisch. Het vangen van het licht en de kleuren was jarenlang zijn uitdaging. Het snelle weergeven om het moment te vangen deed hij in aquarellen. Later schilderde hij met gouache en boenders op groter formaat papier.
Van de meesters van het impressionisme had hij de meeste bewondering voor Claude Monet in zijn vasthoudendheid en onderzoek om de impressies vast te leggen. Zijn later werk van de tuin en weerspiegelingen in de vijver in Giverny werden grote abstracties. Het werden nieuwe mysterieuze werelden.
William Turner is een andere kunstenaar uit de 19de eeuw die hem boeide. Hij wist het ontzag voor de natuurkrachten te verbeelden.
In zijn kunstacademieperiode 1988 tot 1993 evolueerde zijn kijk op de natuur met horizon
naar beneden op de microwereld. De losse schilderstijl zag hij in Jackson Pollocks’ action- paintings in optima forma. In een meditatief ritueel schilderde Pollock grote schilderijen op de vloer. Uit het gestuurde toeval ontstonden onverwachte fenomenen.
Een andere kunstenaar uit het Amerikaanse Abstract Expressionisme die hem erg aanspreekt is Mark Rothko. Hij was juist heel gericht bezig om het ultieme te bereiken. Bij hem voelt hij de zeggingskracht van kleur heel sterk. Kleurencombinaties kunnen je raken en kunnen helend werken. In zijn gelaagde schilderijen schijnt een mysterieuze wereld door.

Foto boven: Acrylschilderij op doek drieluik, 3 x 75 x 110 cm n.a.v. kroos en pompeblêden foto’s